Ενώ το παρόν άρθρο επικεντρώνεται στη σημασία των συνηθειών σε σχέση με την αλλαγή συμπεριφοράς, είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι η παχυσαρκία δεν προκαλείται αποκλειστικά από τη συμπεριφορά ενός ατόμου. Τούτου λεχθέντος, όλοι μας έχουμε την ευκαιρία να προσπαθήσουμε καθημερινά για την επίτευξη των δικών μας συμπεριφορικών, ψυχολογικών και στόχων υγείας. Το κλειδί της επιτυχίας είναι ο καθορισμός εφικτών, βιώσιμων στόχων, κάτι που ισχύει και στην περίπτωση που ζούμε με μια νόσο ή πάθηση, συμπεριλαμβανομένης της παχυσαρκίας. Η επαγγελματική καθοδήγηση στον τομέα της παχυσαρκίας μιλάει για τον καθορισμό διαχειρίσιμων στόχων, που οι άνθρωποι μπορούν να τηρήσουν. Στόχοι που μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στην υγεία, τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής.

Οι συνήθειες μπορούν να περιγραφούν ως αυτοματισμοί ή καθημερινές ενέργειες, που κάνουμε κάθε μέρα χωρίς να σκεφτόμαστε, ως απάντηση σε μια συγκεκριμένη κατάσταση. Με άλλα λόγια, μια συνήθεια μπορεί να προβλεφθεί- είναι κάτι που πρόκειται να κάνουμε στο μέλλον με βάση αυτά που έχουμε κάνει στο παρελθόν. Αυτό σημαίνει ότι οι συνήθειες είναι προσωπικές για τον καθέναν μας. Αυτό που αποτελεί «καλή συνήθεια» για ένα άτομο, μπορεί να είναι «κακή συνήθεια» για ένα άλλο.

Συχνά παραδείγματα συνηθειών είναι το να απαντάμε στο κινητό μας  πριν καν το συνειδητοποιήσουμε, ή να ανοίγουμε την τηλεόραση μόλις μπαίνουμε σε ένα δωμάτιο. Πιο ισχυρά παραδείγματα, είναι ο τρόπος με τον οποίο φροντίζουμε την οικογένειά μας, ο βαθμός ενασχόλησής μας με τη δουλειά ή το πρόγραμμα άσκησής μας.

Οι συνήθειες είναι μια πύλη της συνολικής μας συμπεριφοράς. Μάλιστα, πολλά από τα πράγματα που κάνουμε μακροπρόθεσμα ξεκινούν από μια συνήθεια υπό τη μορφή σκέψης ή πράξης που μας ενεργοποιεί. Για παράδειγμα, αν σκεφτούμε τη συνήθεια του να πηγαίνουμε μια καθημερινή βόλτα, η συμπεριφορά αυτή μπορεί να αναλυθεί σε στάδια. Μπορεί να ξεκίνησε με τη σκέψη να βγούμε έξω αφού φτιάξουμε τον πρωινό καφέ ή με το να βάλουμε τα αθλητικά παπούτσια αμέσως μόλις επιστρέψουμε από τη δουλειά.

Ένα πολύ γνωστό μοντέλο τεσσάρων βημάτων της συμπεριφοράς, βοηθά στην περιγραφή του τρόπου λειτουργίας των συνηθειών: σήμα, επιθυμία, ανταπόκριση και ανταμοιβή. Ανταποκρινόμαστε σε ένα σύνθημα του περιβάλλοντος, το οποίο μπορεί να είναι μέσω οποιασδήποτε αίσθησης (αν και πιο συχνά είναι οπτικό). Αυτό πυροδοτεί μια επιθυμία, η οποία είναι το κίνητρο για δράση. Ανταποκρινόμαστε με μια δράση, είτε πρόκειται για σκέψη είτε για πράξη, και στη συνέχεια ανταμειβόμαστε. Λόγω του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται και δρουν μέσα από τα χιλιάδες χρόνια εξέλιξης- αλλά πλέον (πολύ πρόσφατα) περιβάλλονται από σύγχρονες πολυτέλειες, όπως η γρήγορη τεχνολογία και οι λιχουδιές- συχνά αναζητάμε βραχυπρόθεσμη ανταμοιβή. Παρόλο που γνωρίζουμε ότι μπορεί να μη μας ωφελήσει μακροπρόθεσμα.

Ναι. Υπάρχουν πολλές ιστορίες ανθρώπων σε όλο τον κόσμο που δείχνουν ότι η μακροπρόθεσμη επιτυχία στη συμπεριφορά και η επίτευξη προσωπικών στόχων μπορεί να είναι προϊόν καθημερινών συνηθειών και διαμόρφωσης του περιβάλλοντός μας, σε αντίθεση με μεγάλες αλλαγές που συμβαίνουν μία φορά στη ζωή ενός ανθρώπου.

Οι λόγοι της μακροπρόθεσμης επιτυχίας μπορούν να περιγραφούν ως «οριακά κέρδη» ή «συνδυαστική βελτίωση», έννοιες που είναι γνωστές σε διάφορους τομείς, όπως οι επιχειρήσεις, τα οικονομικά και η προσωπική ανάπτυξη, και εξηγούνται στο βιβλίο «Το θαύμα της συσσώρευσης» του Darren Hardy. Αν αναλογιστούμε μια μικρή βελτίωση μόλις 1% τη μέρα, δε θεωρείται «μεγάλη αλλαγή» και συχνά δεν γίνεται καν αντιληπτή. Αν όμως δεσμευτούμε σε αυτήν κάθε μέρα, η μικρή βελτίωση του 1% επιτείνεται με την πάροδο του χρόνου και θα μπορούσε να οδηγήσει σε περίπου 37% βελτίωση σε διάστημα ενός μόνο έτους. Ενσωματώνουμε συνήθειες για μεγάλο χρονικό διάστημα και τις αναπτύσσουμε περαιτέρω για να επιτύχουμε τους στόχους μας - είναι ένα ταξίδι. Ως εκ τούτου, οι συνήθειες πρέπει να λειτουργούν για εμάς και να αντικατοπτρίζουν τη ζωή μας, για να διασφαλίσουμε ότι θα τις τηρούμε. Διότι οι μικρές δράσεις κάθε μέρα, αν δεσμευτούμε να τις τηρήσουμε, μπορούν να έχουν πολύ μεγάλη σημασία μακροπρόθεσμα.

Τα διδάγματα από το βιβλίο «Ένα τίποτα μπορεί ν’αλλάξει τα πάντα» του James Clear δείχνουν διάφορους πρακτικούς τρόπους με τους οποίους μπορούμε να δημιουργήσουμε καλύτερες συνήθειες και να αποφύγουμε τις επιζήμιες συνήθειες, ώστε να οδηγηθούμε σε μακροπρόθεσμη αλλαγή συμπεριφοράς. Σε αυτό το βιβλίο περιγράφονται τέσσερις κανόνες για την αλλαγή συμπεριφοράς. Αφορούν το να κάνουμε τις συνήθειες που θέλουμε πιο προφανείς/ορατές, ελκυστικές, εύκολες και ικανοποιητικές, ώστε να αυξήσουμε τόσο την πιθανότητα να κάνουμε τη συνήθεια εξαρχής, όσο και τις πιθανότητες να την ξανακάνουμε στο μέλλον. Το αντίθετο μπορεί να ειπωθεί για τη μείωση των συνηθειών που δεν θέλουμε. Ο εγκέφαλός μας μπορεί να «επανασυνδεθεί», ώστε να ανταποκρίνεται αυτόματα σε μια συγκεκριμένη κατάσταση με διαφορετικό τρόπο από ό,τι έκανε μέχρι σήμερα. Όμως χρειάζεται χρόνος και δέσμευση, κάθε μέρα.

Δε θα πρέπει συμπεράνουμε ότι οι καλύτερες συνήθειες θα λύσουν το πρόβλημα της παχυσαρκίας, καθώς αυτό θα αποτελούσε παρερμηνεία. Η παχυσαρκία είναι νόσος. Προκαλείται από μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση πολλών εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων, πολλοί από τους οποίους είναι πέρα από τον έλεγχο του ατόμου. Βιολογικά μιλώντας, ορισμένοι άνθρωποι έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν παχυσαρκία από άλλους. Συνεπώς, η διαχείριση της παχυσαρκίας απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που αντιμετωπίζει τις βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες, προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερη υγεία. Η αντιμετώπιση των συνηθειών μας μπορεί να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε τις δικές μας αποφάσεις και να έχουμε εμπιστοσύνη στον τρόπο με τον οποίο δρούμε καθημερινά, ώστε να ζήσουμε μια πιο ευτυχισμένη και υγιή ζωή. Είτε αναφερόμαστε στην παχυσαρκία είτε στη γενική υγεία είτε στην προσωπική ανάπτυξη, μπορούμε να πάρουμε μαθήματα για τον καθορισμό μικρών και διαχειρίσιμων στόχων που λειτουργούν για εμάς.

Και να θυμάστε, με την αυξανόμενη βελτίωση κατά 1% κάθε μέρα, μπορούμε να δημιουργήσουμε μακροχρόνιες αλλαγές.

Διαβάστε και άλλα άρθρα μας για πληροφορίες σχετικά με την επιστήμη της παχυσαρκίας.