Έχει η παχυσαρκία γενετική προδιάθεση;

Όπως αναφέραμε εδώ, είναι αδύνατον να προσδιοριστεί ένας συγκεκριμένος λόγος για τον οποίο ένα άτομο παίρνει βάρος και αναπτύσσει παχυσαρκία. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι η γενετική προδιάθεση είναι μία από τις πιθανές αιτίες της παχυσαρκίας. Οι συνεχιζόμενες έρευνες για τη σχέση μεταξύ γενετικής προδιάθεσης και παχυσαρκίας, δείχνουν ότι τα γονίδια επηρεάζουν:

• Πόση ποσότητα τροφης λαμβάνετε σε ένα γεύμα;
• Πώς αντιδράτε όταν αισθάνεστε χορτάτοι.
• Πόσο απολαμβάνετε ορισμένα είδη τροφών.
• Πόση ενέργεια χρειάζεστε για τη τις βασικές λειτουργίες του σώματος (όπως η αναπνοή ή η κυκλοφορία του αίματος στο σώμα σας).
• Πώς και πού αποθηκεύονται οι περιττές θερμίδες ως λίπος στο σώμα σας.

Ακριβώς όπως τα γονίδια μπορούν να καθορίσουν το χρώμα των ματιών σας, έτσι μπορούν επίσης να καθορίσουν την τάση σας να πάρετε βάρος ή να αναπτύξετε παχυσαρκία.

Τα γονίδια παίζουν κεντρικό ρόλο στην παχυσαρκία. Αλλά αν η γενετική προδιάθεση και η παχυσαρκία συνδέονται στενά, γιατί φαίνεται ότι περισσότεροι άνθρωποι επηρεάζονται σήμερα από την παχυσαρκία; Πριν από εκατό χρόνια υπήρχαν πολύ λίγοι άνθρωποι με παχυσαρκία. Επομένως, έχει όντως γενετική προδιάθεση η παχυσαρκία;

Τα γονίδιά μας δεν έχουν αλλάξει πολύ τα τελευταία εκατό χρόνια. Στην πραγματικότητα, δεν έχουν αλλάξει τα τελευταία 50.000 χρόνια. Αυτό που έχει αλλάξει είναι το περιβάλλον μας. 

Όπως το θέτει ο γενετιστής Francis Collins, «η γενετική προδιάθεση γεμίζει το όπλο και το περιβάλλον πατάει τη σκανδάλη». Αυτό σημαίνει ότι οι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να μη λειτουργούν από μόνοι τους, αλλά να αλληλεπιδρούν για να παράγουν αποτέλεσμα.

Σήμερα ζούμε σε ένα διαφορετικό περιβάλλον, σε σύγκριση με τους ανθρώπους που ζούσαν πριν από εκατό περίπου χρόνια. Ζούμε με διαφορετικούς τύπους άγχους, φαγητού, και τεχνολογίας. Ο σύγχρονος κόσμος αλληλεπιδρά με τα γονίδιά μας και η παχυσαρκία είναι μέρος του αποτελέσματος.

Ο καθηγητής Joseph Proietto, ερευνητής και κλινικός ιατρός με εξειδίκευση στην παχυσαρκία, εξηγεί τη γενετική προδιάθεση και την παχυσαρκία ζητώντας μας να σκεφτούμε δύο δοχεία. Έχουν διαφορετικά μεγέθη: το ένα δοχείο χωράει 5 λίτρα, ενώ το άλλο χωράει 50 λίτρα. Τα δοχεία είναι έξω στη βροχή κατά τη διάρκεια της νύχτας και το πρωί είναι γεμάτα νερό.

Όταν κοιτάζετε τα δύο δοχεία, μπορείτε να δείτε ότι το μεγαλύτερο δοχείο χωράει περισσότερο νερό από το μικρότερο. Ο καθηγητής Proietto εξηγεί ότι αυτό συμβαίνει επειδή το μεγάλο δοχείο κατασκευάστηκε για να χωράει περισσότερο νερό. «Με άλλα λόγια, χρειάζεστε τόσο το γενετικό σας υλικό (το πώς φτιάχτηκε το δοχείο) όσο και το περιβάλλον (τη βροχή) για να αναπτύξετε παχυσαρκία», λέει.

Ορισμένες από τις πρώτες ενδείξεις για τη σχέση μεταξύ γενετικής προδιάθεσης και παχυσαρκίας, προήλθαν από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. Το 1952, διεξήγαγαν μια μελέτη με 81 ζευγάρια διδύμων, όπου μέτρησαν τους διδύμους για διάφορα πράγματα, όπως το μήκος των ποδιών, το μήκος των πήχεων, ακόμη και το μέγεθοςτης μύτης.

Οι μετρήσεις επέτρεψαν στους ερευνητές να υπολογίσουν την πιθανότητα αυτά τα διαφορετικά χαρακτηριστικά να κληρονομήθηκαν από τους γονείς των διδύμων. Αυτό ονομάζεται κληρονομικότητα. Από όλα τα χαρακτηριστικά που μέτρησαν οι ερευνητές, διαπίστωσαν ότι αυτά με το υψηλότερο ποσοστό κληρονομικότητας ήταν το σωματικό βάρος και η περιφέρεια μέσης. Έκτοτε, έχουν γίνει πολλές μελέτες σύγκρισης διδύμων. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι είτε μεγάλωναν μαζί είτε χωριστά, οι πανομοιότυποι δίδυμοι είχαν παρόμοιο βάρος.

Αυτό δείχνει ότι το περιβάλλον σας, ο τρόπος που ζείτε και δραστηριοποιήστε, δεν είναι τα μόνα πράγματα που επηρεάζουν το σωματικό σας βάρος. Αντίθετα, τα γονίδια παίζουν μεγάλο ρόλο στον καθορισμό του βάρους σας. Συνδυαστικά, αυτά τα ευρήματα παρέχουν αδιαμφισβήτητες αποδείξεις ότι η γενετική προδιάθεση και η παχυσαρκία έχουν στενή σχέση. Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι η παχυσαρκία καθορίζεται κατά 40% έως 70% από τη γενετική προδιάθεση. Αυτό σημαίνει ότι τα γονίδια που κληρονομείτε από τους γονείς σας μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας.

Όσο περισσότερα γνωρίζετε για τη γενετική προδιάθεση και την παχυσαρκία, τόσο πιο ενημερωμένοι είστε όταν παίρνετε αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση του βάρους σας. Για παράδειγμα, να έχετε μεγαλύτερη επίγνωση των διαφόρων παραγόντων στο περιβάλλον σας που μπορεί να σας κάνουν να τρώτε περισσότερο ή να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας.

Αξίζει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι λόγω της ατομικής μας γενετικής προδιάθεσης και των παραγόντων παχυσαρκίας, μπορεί να ανταποκριθούμε διαφορετικά σε διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης. Στρατηγικές και τρόποι αντιμετώπισης που λειτουργούν για ένα άτομο, μπορεί να μην λειτουργούν για κάποιο άλλο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε άτομο χρειάζεται μια εξατομικευμένη προσέγγιση για τη διαχείριση βάρους.