Go to the page content
Περιβάλλον | 5 λεπτά ανάγνωσης

Η παχυσαρκία στο σύγχρονο κόσμο: Πώς το περιβάλλον επηρεάζει την υγεία μας

Ο κόσμος στον οποίο ζούμε και το φαγητό που καταναλώνουμε έχουν αλλάξει δραματικά με την πάροδο του χρόνου. Ο οργανισμός μας αισθάνεται οτι διατρέχουμε κίνδυνο να πεινάσουμε κινητοποιώντας, μας  να αναζητήσουμε τροφές πλούσιες σε ενέργεια, αλάτι, λίπος και ζάχαρη.

Ας αναλογιστούμε λίγο την καθημερινότητά μας: οι περισσότεροι από εμάς πηγαίνουμε στη δουλειά με το αυτοκίνητο ή κάποιο μέσο μαζικής μεταφοράς. Χρησιμοποιούμε ανελκυστήρες και κυλιόμενες σκάλες για να μας μεταφέρουν εκεί που πρέπει να πάμε, χωρίς να ρίξουμε ούτε μία σταγόνα ιδρώτα. Η δουλειά γραφείου και η ζωή στην πόλη συχνά συντελούν στην καθιστική ζωή, για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Περιστοιχιζόμαστε από πολλά γευστικά φαγητά και ποτά στα οποία έχουμε εύκολη πρόσβαση. Παράλληλα υπάρχουν τόσες πολλές υποχρεώσεις στη ζωή μας που μας κάνουν να ανησυχούμε και να τρέχουμε να προλάβουμε, τόσο στον επαγγελματικό τομέα όσο και στην προσωπική ζωή ακόμα και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι, κοιμόμαστε λιγότερο και αγχωνόμαστε περισσότερο.

Ωστόσο, πολλοί από εμάς δεν γνωρίζουμε τον τρόπο με τον οποίο όλα αυτά συνδέονται με την παχυσαρκία. Για να το κατανοήσουμε αυτό, πρέπει να κάνουμε ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο.

Το περιβάλλον μας πριν από 50.000 χρόνια

«Φάτε, αλλιώς θα σας φάνε!» Φανταστείτε ότι ζείτε 50.000 χρόνια πριν στη Λίθινη Εποχή. Μοναδικό μέλημα των προγόνων μας ήταν η συγκέντρωση θερμίδων μέσα από το κυνήγι, τη συγκομιδή σπαρτών ή το ψάρεμα. Όπως και να μην γίνουν οι ίδιοι γεύμα για τους μεγάλους θηρευτές.

Το φαγητό ήταν ελάχιστο, οπότε το να τρέφεται κανείς καλά σήμαινε μεγαλύτερη πιθανότητα επιβίωσης και επίσης μεγαλύτερη πιθανότητα αναπαραγωγής. Το κλειδί για την επιτυχία ήταν η εύρεση τροφής με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι. Γι’ αυτό τον λόγο το σώμα μας έχει μάθει να αναζητά και να προτιμά τροφές πλούσιες σε ενέργεια, για να μπορεί να αντέξει στις περιόδους πείνας.

«Η παγκόσμια αύξηση της παχυσαρκίας δεν είναι αποτέλεσμα ξαφνικής απώλειας θέλησης. Αντίθετα, η αύξηση βάρους θεωρείται ως φυσική αντίδραση στη ζωή σε ένα περιβάλλον το οποίο άλλαξε πιο γρήγορα από το διάστημα που χρειάστηκε το είδος για να μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.»

-Morris R. Stranger in a strange land: an optimal-environments account of evolutionary mismatch.

Η ζωή άλλαξε, αλλά ο οργανισμός μας αντιδρά με τον ίδιο τρόπο

Μπορεί να νομίζετε ότι είμαστε πολύ διαφορετικοί από τους προγόνους μας. Ωστόσο, τα συστήματα που τους βοήθησαν να επιβιώσουν εξακολουθούν να είναι ενεργά στον οργανισμό μας σήμερα και συχνά λειτουργούν εκτός της συνειδητής μας επίγνωσης.

Blurry vision of the street full of food trucks.

Τα εργοστάσια τροφίμων, τα σούπερ μάρκετ, τα εστιατόρια και οι αλυσίδες φαγητού σε πακέτο έχουν εντοπίσει τις προτιμήσεις μας στο φαγητό. Προσφέρουν πλέον μια τεράστια ποικιλία οικονομικών, νόστιμων και πλούσιων σε ενέργεια φαγητών τα οποία συνδυάζουν αλάτι, ζάχαρη και λίπος. Πρόκειται για έναν ισχυρό συνδυασμό αισθήσεων, πολύ πιο ισχυρό από αυτόν τον οποίο έχει εξελιχθεί ο εγκέφαλός μας να αντιμετωπίζει. Γι’ αυτό είναι δύσκολο να αντισταθούμε στη δελεαστική μυρωδιά του φαγητού που μας περιβάλλει σήμερα.

Δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι παραγγέλνουμε έτοιμο φαγητό σε πακέτο ή γεμίζουμε υπερβολικά το καλάθι των αγορών μας, παρόλο που δεν πεινάμε. Η ικανότητά μας να αντισταθούμε σε αυτές τις σκόπιμα δελεαστικές τροφές καθορίζεται από διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων η γενετική που διαφέρει από άτομο σε άτομο.

Η παγκόσμια αύξηση της παχυσαρκίας δεν είναι αποτέλεσμα ξαφνικής απώλειας θέλησης. Αντίθετα, η αύξηση βάρους θεωρείται ως φυσική αντίδραση στη ζωή σε ένα περιβάλλον το οποίο άλλαξε πιο γρήγορα από το διάστημα που χρειάστηκε το είδος για να μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.

650 εκατομμύρια

ενήλικες ζουν με παχυσαρκία, μαζί με περισσότερα από 120 εκατομμύρια παιδιά και εφήβους.

-https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight (Τελευταία πρόσβαση 11/11/2020)

Αλλάξτε το περιβάλλον σας για να υποστηρίξετε τους στόχους σας για τη διαχείριση του βάρους σας.

Το σύγχρονο περιβάλλον μας περιέχει πολλούς παράγοντες που μας θέτουν σε κίνδυνο εμφάνισης της παχυσαρκίας. Πολλοί από αυτούς τους παράγοντες είναι πέρα από τον έλεγχό μας, αλλά ευτυχώς υπάρχουν ακόμα πολλά που μπορούμε να κάνουμε. Η αναδιάρθρωση του περιβάλλοντος είναι ένα από αυτά.

Για έναν οδηγό αναδιάρθρωσης του περιβάλλοντός σας, διαβάστε το άρθρο "Νικήστε την πείνα σας: Πώς να προγραμματίζετε, να προετοιμάζετε και να τρώτε υγιεινά".

bowl with apples, bananas, grapes and oranges on table
Βιβλιογραφικές αναφορές
  • Appelhans BM. Neurobehavioral Inhibition of Reward-driven Feeding: Implications for Dieting and Obesity. Obesity 2009; 17:640–647.
  • Morris R. Stranger in a strange land: an optimal-environments account of evolutionary mismatch. Synthese 2018; 1-26.
  • Sumithran P & Proietto J. The defence of body weight: a physiological basis for weight regain after weight loss. Clinical Science 2013; 124:231-241.
  • Guyenet S. The hungry brain. Outsmarting the instincts that make us overeat. New York: Flatiron 2017.
  • Bray M et al. NIH Working Group Report—Using Genomic Information to Guide Weight Management: From Universal to Precision Treatment. Obesity 2016; 24:14–22.
  • Münzberg H, Qualls-Creekmore E, Yu S, Morrison CD & Berthoud HR. Hedonics Act in Unison with the Homeostatic System to Unconsciously Control Body Weight. Front. Nutr. 2016; 3:6:1-5.
  • Berthoud, HR. Interactions between the “cognitive” and “metabolic” brain in the control of food intake. Physiology & Behavior 2007; 91:486-498.
  • World Health Organization. Obesity and Overweight Factsheet no. 311. Διατίθεται στην ηλ. διεύθυνση: http://www.who.int/mediacentre/
    factsheets/fs311/en/ [Τελευταία πρόσβαση: 11/11/2020].

Σχετικά άρθρα

Επιστημονικά αποδεδειγμένες επιλογές για τη διαχείριση του βάρους
Θεραπείες | 2 λεπτά ανάγνωσης

Επιστημονικά αποδεδειγμένες επιλογές για τη διαχείριση του βάρους

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι αντιμετώπισης της παχυσαρκίας, όπως η συμπεριφορική θεραπεία, η φαρμακευτική αγωγή και η βαριατρική χειρουργική επέμβαση, για τις οποίες μπορείτε να απευθυνθείτε σε έναν κατάλληλο Επαγγελματία Υγείας.

Στρες και παχυσαρκία: Γιατί στρεφόμαστε στο νόστιμο φαγητό
Άγχος | 3 λεπτά ανάγνωσης

Στρες και παχυσαρκία: Γιατί στρεφόμαστε στο νόστιμο φαγητό

Το στρες για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να αλλάξει την όρεξή μας, κάτι που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας.

Δύναμη της θέλησης ή βιολογία: Ποιος αποφασίζει;
Βιολογία | 4 λεπτά ανάγνωσης

Δύναμη της θέλησης ή βιολογία: Ποιος αποφασίζει;

Για να χάσετε βάρος θα χρειαστεί να τρώτε λιγότερο και να κινείστε περισσότερο. Ωστόσο, πολλές πτυχές των διατροφικών επιλογών και της σωματικής μας δραστηριότητας καθορίζονται από σύνθετα βιολογικά συστήματα που δεν εξαρτώνται από τη θέλησή μας.