Stóra spurningin: Er offita sjúkdómur?

London, 2018. Hópur sérfræðinga er á fundi fyrir meðlimi Royal College of Physicians (RCP) til að ræða um hvort skilgreina eigi offitu sem sjúkdóm. Dr. Andrew Goddard hlustar af áhuga. Og það ber honum að gera. Aðeins tveimur mánuðum áður var hann kosinn 121. formaður RCP – sá yngsti í 400 ár.

Fyrir honum er þessi fundur ekki bara umræða. Þetta er alvarlegt mál sem mun koma til með að breyta því hvernig fólk skilur og meðhöndlar offitu. Og að lokum eru allir sammála – offita er sjúkdómur. Langvinnur sjúkdómur, en engu að síður sjúkdómur sem hægt er að ná tökum á, sem ekki aðeins genin okkar hafa áhrif á, heldur líka umhverfið sem við búum við í dag.

„Það er mikilvægt fyrir heilsu þjóðarinnar að við fjarlægjum þá skömm sem bundin er við offitu. Þetta er ekki val á lífsstíl, sem orsakast af græðgi einstaklingsins, heldur sjúkdómur sem orsakast af mismunandi heilsufarslegum þáttum, erfðafræðilegum áhrifum og félagslegum þáttum,“ segir Dr. Andrew Goddard.

Teymið hans Dr. Andrew Goddard er ekki það fyrsta sem sest niður og ræðir um offitu. Um allan heim hafa svipaðir hópar sérfræðinga komist að sömu niðurstöðu, sem oft veldur heitum umræðum í fjölmiðlum. Offita er ennþá af mörgum talin vera einfalt val á lífsstíl – á því hversu mikið þú borðar og hversu lítið þú hreyfir þig. Orkuneysla og orkunotkun. Einfalt, ekki satt? En samkvæmt vísindunum er það ekki svo einfalt.

Við skulum byrja með stutta hugaræfingu til þess að skilja hvers vegna.

Ímyndaðu þér sjúkdóm sem:

• Setur fólk í mikla hættu á að fá önnur heilsufarsvandamál eða að gera þau verri, svo sem hjarta- og æðasjúkdóma, sykursýki af tegund 2, háan blóðþrýsting, hátt kólesteról, kæfisvefn, ákveðnar tegundir af krabbameini, kvíða og þunglyndi.
• Breytir því hvernig líkaminn bregst við meðferð. Það sem virkaði áður virkar ekki lengur.
• Versnar stöðugt af völdum okkar daglega umhverfis.
• Hefur áhrif á fólk alla ævi.

En einstaklingarnir sem eru með sjúkdóminn leita sér sjaldan læknishjálpar, vegna þess að þeir halda að þeir eigi sjálfir að geta meðhöndlað hann.

Myndir þú ekki líta svo á að þessi sjúkdómur væri alvarlegt læknisfræðilegt vandamál?

Þessi sjúkdómur er hvorki ímyndaður né ósýnilegur. Hann er raunverulegur og hann nefnist offita. Fólk sem er með offitu er minnt á það á hverjum degi – í farartækjum, í almenningssamgöngum, fataverslunum, almenningsgörðum og jafnvel þegar það borðar kvöldmat með þeim sem þeim þykir vænt um. En líkamsþyngdin er sá þáttur sem er síst mikilvægur varðandi offitu. Mikilvægustu þættirnir eru þeir sem ekki sjást.

Góðu fréttirnar eru þær að offita er sjúkdómur sem hægt er að meðhöndla, og fólkið sem er með hann getur ennþá bætt heilsu sína og aukið vellíðan. Þyngdartap um aðeins fimm prósent er raunverulega nóg til að minnka hættuna á ákveðnum þyngdartengdum fylgisjúkdómum eins og t.d. háum blóðþrýstingi.

En þyngdarstjórnun er ekki eitthvað sem gerist á einum degi. Fólk með offitu þarf rétta og viðvarandi meðferð og umhyggju til að geta létt sig og haldið þyngdinni niðri. Þess vegna er mikilvægt að viðurkenna offitu sem sjúkdóm og að veita meðferð við henni samkvæmt nýjustu vísindalegu framförum.

Þó að margir eigi það sameiginlegt að eiga við offitu að etja þarf einstaklingsbundna meðferðaráætlun fyrir hvern og einn einstakling. Við höfum öll mismunandi gen, heilbrigði, lífsferil, persónuleika og umhverfi. Og það eru ekki sömu markmið sem hvetja okkur áfram. Persónuleg meðferðaráætlun mun að öllum líkindum krefjast samsetningar mismunandi meðferðarmöguleika til að uppfylla einstaklingsbundnar þarfir.

Sífellt fleiri þeirra sem veita heilbrigðisþjónustu viðurkenna hversu flókin offita er í eðli sínu og eru að læra meira um hvernig þeir geta hjálpað. Verkfærakassinn þeirra með meðferðarmöguleikum stækkar og er í stöðugri uppfærslu. Í dag nær hann yfir atferlismeðferð, ígildi máltíða og hitaeiningaskert mataræði, lyf við offitu og skurðaðgerðir. Það er líka horft á fleira en bara mataræðið og hversu mikið þú hreyfir þig. Nútíma meðhöndlun offitu felur í sér skilning á einstaklingsbundnu matarmunstri (hvernig, hvenær og af hverju þú borðar) ásamt munstri sem tengist skapi, svefni, streitu og hreyfingu.