Það eru margar ástæður fyrir því að við þyngjumst eða léttumst.
Stundum tengjast þessar ástæður því hvernig okkur líður. Að borða til
að líða betur er oft kallað tilfinningatengt át – og það er ástæðan
fyrir því að við þurfum stundum sálfræðilegan stuðning fremur en
ráðgjöf um mataræði.
Líkaminn er nátengdur huganum. Hugsaðu einfaldlega um hvernig
líkaminn bregst samstundis við þegar þú verður taugaóstyrk/-ur – þú
svitnar í lófunum og þú verður þyrst/-ur. Það sem gerist í höfðinu á
okkur getur líka gert okkur útsettari fyrir heilsufarsvandamálum – það
getur meira að segja aukið hættuna á offitu.
Enginn getur búist við því að vera alltaf hress og kátur. Þess vegna
finnum við öll leiðir til að deyfa tilfinningarnar. Sumir sitja og
horfa á sjónvarpsþætti í stað þess að fá þann svefn sem þeir þurfa.
Aðrir nota aðferðir eins og reykingar, áfengi eða innkaupaferðir.
Sumir nota mat til að takast á við erfiðar aðstæður og til að takast
á við tilfinningar, þegar ekkert annað hefur áhrif. Það gengur ef til
vill í stuttan tíma, en til lengri tíma litið getur það orðið áskorun
í sjálfu sér.
Sálfræðingar kalla þessa aðferð tilfinningatengt át. Við gerum þetta
öll af og til – sum okkar gera þetta oftar en aðrir. Streita,
þunglyndi og kvíði geta einnig skipt máli. Það sama á við um mikilvæga
áfanga í lífinu eins og að stofna fjölskyldu, skipta um starf eða
flytja á nýjan stað. Eða atburði sem eiga sér stað ennþá fyrr, eins og
áföll í æsku.
Að takast á við áföll og sársauka
Þetta var reyndin hjá Vicki Mooney, sem notaði mat til að þola það að
alast upp hjá ofbeldisfullum föður. Þegar hún var 28 ára var hún
180 kg að þyngd.
„Til að geta þolað þau áföll sem ég upplifði var ég vön að borða
súkkulaðistykki. Ég fór inn í herbergið mitt og þó að ég upplifði
ennþá allar tilfinningarnar og sársaukann, borðaði ég súkkulaðið mitt
og fannst að mér liði aðeins betur,“ segir hún.
Ástæður fyrir tilfinningatengdu áti geta verið margar. Hjá sumum,
eins og t.d. Vicki, tengist það alvarlegum tilfinningalegum áföllum og
sársauka. En það eru ekki allir sem geta tengt sitt tilfinningatengda
át ákveðnum orsökum eða atburðum í lífinu. Hjá sumum getur orsökin
verið streita.
Tilfinningatengt át verður að vítahring
Þegar það er orðið að vana getur verið erfitt að breyta því. Margir
þeirra einstaklinga, sem berjast við tilfinningatengt át, segja að það
sé eins og hver önnur ávanabinding, eins og t.d. reykingar.
Þetta getur orðið að vítahring. Það byrjar með því að maður borðar
til að deyfa tilfinningarnar, sem veitir skammtímalausn. En svo
skammast maður sín fyrir að borða óhóflega – og þá er maður kominn í vítahring.
Vítahringurinn verður líka öflugri vegna þeirra neikvæðu upplifana
sem eru algengar hjá fólki með offitu. Fólki með offitu finnst sér oft
hafnað af samfélaginu eða finnst þau ekki fá þann stuðning eða
skilning hjá fjölskyldu og vinum, eða meðferðaraðilum, sem þau hafa
þörf fyrir.
Finndu þér þann stuðning sem þú þarft á að halda
Þannig að, það getur verið traustvekjandi að vita að jafnvel litlar
breytingar á því hvernig við lifum og hugsum getur haft mikil jákvæð
áhrif á andlega líðan okkar. Stundum þurfum við bara sjónarhorn
annarrar manneskju til að hjálpa okkur að átta okkur á því hvaða
breytingar við þurfum að gera – og hvernig við eigum að gera þær. Sú
manneskja getur verið vinur, fjölskyldumeðlimur eða sálfræðingur.
Maður getur byrjað á að skoða ástæðurnar fyrir neikvæðu
tilfinningunum. Stundum er það mikilvægt fyrsta skref, bara að finna
út hverjar þær gætu verið. Sálfræðingur getur hjálpað þér í þessu ferli.
Önnur leið getur verið að breyta því hvernig við bregðumst við
tilfinningum okkar. Komið hefur í ljós að atferlismeðferð – sem
hjálpar þér að skilja og breyta munstrum sem tengjast hugsun, mat og
hreyfingu - er árangursrík hvað þetta varðar.
Veistu hvar þú færð hjálp? Góð byrjun er að hafa samband við lækni
eða annan heilbrigðisstarfsmann sem þú treystir.
A link with your BMI result has been sent to the email address.
An error has occured. The email wasn't sent.
Heimildir
Luppino FS et al. Overweight, Obesity, and Depression. Arch Gen
Psychiatry 2010; 67:220–9.
Freedhoff Y & Sharma AM.
Best Weight – A practical guide to office-based obesity management.
Canadian Obesity Network 2010.
Forman E & Butryn M.
Effective Weight Loss: An Acceptance-Based Behavioral Approach -
Treatments That Work (Workbook Ed.). New York: Oxford University
Press 2016.
Luppino FS et al. Overweight, Obesity, and
Depression. Arch Gen Psychiatry 2010; 67:220–229.
Smith LH
& Holm L. Obesity in a life-course perspective: An exploration
of lay explanations of weight gain. Scandinavian Journal of Public
Health 2011; 39:396–402.
Nguyen-Rodriguez ST, Chou C, Unger
JB & Spruijt-Metz D. BMI as a moderator of perceived stress and
emotional eating in adolescents. Eating Behaviors 2008;
9:238–246.
Rand K et al. It is not the diet; it is the mental
part we need help with. A multilevel analysis of psychological,
emotional, and social well-being in obesity. International Journal
of Qualitative Studies on Health and Well-being 2017; 12:1-14.
Gomez-Rubalcava S, Stabbert K & Phelan S. Behavioral
Treatment of Obesity. I: Thomas A Wadden & George A Bray (eds.).
Handbook of Obesity Treatment. New York: Guilford Press 2018.
Ferðalag mitt með offitu: frá því að borða mér til huggunar til þess að
vera fyrirsæta í yfirstærð
„Ég var 28 ára og 180 kg að þyngd. Ég var gift og móðir tveggja
dásamlegra lítilla drengja. Það var margt í mínu lífi til að gleðjast
yfir, en ég var mjög döpur.“
The site you are entering is not the property of, nor managed by,
Novo Nordisk. Novo Nordisk assumes no responsibility for the content
of sites not managed by Novo Nordisk. Furthermore, Novo Nordisk is not
responsible for, nor does it have control over, the privacy policies
of these sites.