Á sama hátt og við fæðumst með ákveðinn augnlit, getum við fæðst með
tilhneigingu til að þyngjast. Og rétt eins og við áfellumst engan
fyrir augnlitinn þeirra, getum við heldur ekki áfellst einstaklinga
sem hafa tilhneigingu til að þyngjast, fyrir ofþyngd þeirra.
Nokkur af fyrstu merkjunum um tengsl á milli gena og offitu fundust
af hópi rannsakenda frá University of Michigan, árið 1952. Þeir
framkvæmdu rannsókn hjá 81 tvíburapari, en þau komu aðallega frá
framhaldsskólum á nálægum svæðum. Tekið var mál af tvíburunum á ýmsan
hátt, þ.m.t. lengd fótar, lengd upphandleggjar og meira að segja lengd nefsins.
Mælingarnar gáfu rannsakendunum möguleika á að athuga hversu líklegt
það væri að þeir hefðu erft þessa mismunandi eiginleika frá foreldrum
sínum – þetta nefnast erfðir. Af öllum þeim eiginleikum sem
rannsakendurnir mældu, kom í ljós, að eiginleikarnir sem höfðu mesta
fylgni við erfðir voru þyngd og mittismál.
Síðan hafa verið gerðar margar svipaðar rannsóknir, þar sem tvíburar
sem hafa ekki alist upp saman eru bornir saman. Samsvörun var á milli
eineggja tvíbura með tilliti til þyngdar, óháð því hvort þeir ólust
upp saman eða sitt í hvoru lagi frá fæðingu. Það sýnir að genin hafa
öflug áhrif samanborið við umhverfið, þegar um líkamsþyngd er að ræða.
Saman gefa þessar niðurstöður örugga sönnun þess að erfðir gegna
lykilhlutverki varðandi ofþyngd. Sumar niðurstöður benda til þess að
þáttur erfða sé á bilinu 40 til 70 prósent. Það þýðir að genin sem þú
erfir frá foreldrum þínum geta aukið hættuna á offitu.
Deila
40 - 70 %
Erfðir gegna lykilhlutverki varðandi offitu, og rannsóknir sýna að
þáttur erfða er á bilinu 40 til 70 prósent.
-Waalen J., The genetics of human obesityDelShare This
Hvernig hafa genin áhrif á þyngdina?
Það eru ennþá rannsóknir í gangi á þessu sviði. En það hefur þegar
verið staðfest að genin hafa áhrif á:
Hversu mikinn mat við höfum tilhneigingu til að borða í
einu
Hvernig við bregðumst við seddutilfinningu
Hversu mikla ánægju við fáum við að borða ákveðnar tegundir af
mat
Hversu mikla orku við þurfum til að halda
líkamsstarfseminni gangandi
Hvernig og hvar umfram
hitaeiningum er safnað sem fitu í líkamanum
Við vitum nú að þessi atriði geta haft minna með persónuleika okkar
og lífsstíl að gera og meira með genin okkar að gera.
Umhverfið okkar hefur breyst, en genin okkar hafa ekki breyst.
En ef það er tilfellið hvers vegna voru þá sárafáir einstaklingar með
offitu fyrir hundrað árum síðan? Eins og erfðafræðingurinn Francis
Collins segir: „Erfðafræði hleður byssuna, en umhverfið tekur í gikkinn“.
Genin okkar hafa ekki breyst á síðustu hundrað árum. Í rauninni hafa
þau almennt séð verið óbreytt síðastliðin 50.000 ár. Það er umhverfið
okkar sem hefur breyst. Og rétt eins og sum okkar mynda ofnæmi í
ákveðnu umhverfi, geta sum genin okkar sömuleiðis virkjast og breyst
vegna áhrifa frá umhverfinu.
Við lifum nú í öðru umhverfi með öðruvísi streitu, mat og tækni.
Þetta hefur áhrif á genin okkar á nýjan hátt. Offita er hluti af afleiðingunum.
Erfðir valda því að sumir einstaklingar eru í meiri hættu á að fá offitu
í því umhverfi sem við búum við í dag.
Joseph Proietto, prófessor, fræðimaður og starfandi sérfræðingur í
offitu útskýrir erfðafræðilega grunninn fyrir offitu með því að biðja
okkur að sjá fyrir okkur tvo potta. Þeir eru af mismunandi stærð:
annar potturinn tekur fimm lítra, en hinn potturinn tekur fimmtíu.
Pottarnir standa úti í rigningunni alla nóttina og um morguninn eru
báðir pottarnir fullir af vatni.
Það kemur ekki á óvart að stærri potturinn inniheldur meira vatn en
minni potturinn. Joseph Proietto, prófessor, útskýrir að það sé vegna
þess að stóri potturinn var skapaður til þess að taka meira vatn. „Með
öðrum orðum, þú þarft
bæði erfðafræðilega samsetningu þína (hvernig potturinn var gerður) og
umhverfið (rigninguna) til þess að fá offitu, „ segir hann.
Deila
„Þú þarft bæði erfðafræðilega samsetningu þína og umhverfið til þess
að fá offitu“
-Prófessor Joseph Proietto, University of MelbourneDelShare This
A link with your BMI result has been sent to the email address.
An error has occured. The email wasn't sent.
Finndu aðferð til þyngdarstjórnunar, sem hentar þér
Hvernig getum við svo notað þessar upplýsingar? Við getum þrátt fyrir
allt ekki breytt genunum okkar. En einstaklingsbundinn erfðafræðilegur
mismunur getur sett okkur í meiri eða minni hættu á offitu. Þannig að
því meira sem við vitum um genin því meiri upplýsingar höfum við til
að hjálpa okkur að taka vel upplýstar ákvarðanir um þyngdarstjórnun.
Við getum t.d. reynt að lágmarka hversu mikið við erum útsett fyrir
umhverfisþáttum sem auka hættuna á offitu.
Og vegna okkar einstaklingsbundnu erfðafræðilegu samsetningar
bregðumst við ef til vill við mismunandi meðferð á mismunandi hátt.
Það sem virkar fyrir einn einstakling virkar ef til vill ekki fyrir
annan. Þess vegna þurfum við, hvert og eitt okkar, að nálgast
þyngdarstjórnun á einstaklingsbundinn hátt.
Heimildir
Clark PJ. The heritability of certain anthropometric characters
as ascertained from measurements of twins. Am J Hum Cenet 1956;
8:49-54.
Waalen J. The genetics of human obesity.
Translational Research 2014; 164(4):293–301.
Guyenet S. The
hungry brain. Outsmarting the instincts that make us overeat. New
York: Flatiron 2017.
Farooqi IS. Genetics of Obesity. I:
Thomas A Wadden & George A Bray (eds.). Handbook of Obesity
Treatment. New York: Guilford Press 2018; 64-74.
Guyenet SJ
& Schwartz MW. Regulation of Food Intake, Energy Balance, and
Body Fat Mass: Implications for the Pathogenesis and Treatment of
Obesity. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism
2012; 97:745–755.
Morris R. Stranger in a strange land: an
optimal-environments account of evolutionary mismatch. Synthese
2018;1-26.
Qi L. & Cho YA. Gene-environment interaction
and obesity; Nutr. Rev. 2008; 66(12):684–694.
Bell CG,
Walley AJ & Proguel P. The genetics of human obesity. Nature
Reviews - Genetics 2005; 6:221-234.
Proietto J. Body Weight
Regulation. Essential Knowledge to lose weight and keep it off.
Xlibris 2016.
Hvers vegna er offita sjúkdómur en ekki bara skortur á viljastyrk eða
spurning um lífsstíl? Hluti af svarinu er að offita er svo miklu meira
en það sem þú sérð. Miklu meira.
BMI REIKNIVÉL: Reiknaðu líkamsþyngdarstuðulinn hér
Líkamsþyngdarstuðull (Body Mass Index, BMI) er tala sem er reiknuð út
frá hæð og þyngd. Þetta er ekki nákvæmur útreikningur á
prósentuhlutfalli líkamsfitu, en þetta er þægileg leið til að ákveða
hvar þyngdin þín liggur með tilliti til þess hvað telst heilbrigt.
The site you are entering is not the property of, nor managed by,
Novo Nordisk. Novo Nordisk assumes no responsibility for the content
of sites not managed by Novo Nordisk. Furthermore, Novo Nordisk is not
responsible for, nor does it have control over, the privacy policies
of these sites.